8. Sınıf 1. Ünite: Kader İnancı - Dijital Ders Defterim
1.1. Kader ve Kaza İnancı
Kader ve kaza, imanın altı şartından biridir. Bu iki kavram birbiriyle yakından ilişkilidir ve genellikle birlikte anılırlar.
Kader ve Kaza Nedir?
Kavram | Sözlük Anlamı | Terim Anlamı (Dini Anlamı) |
---|---|---|
Kader | Ölçü, miktar, planlamak, programlamak. | Allah'ın, sonsuz ilmi ve kudretiyle, evrende olacak her şeyi önceden bilmesi, planlaması ve bir ölçüye göre takdir etmesidir. (PLAN) |
Kaza | Hükmetmek, yaratmak, gerçekleştirmek. | Allah'ın önceden planladığı (takdir ettiği) olayların, zamanı ve yeri geldiğinde gerçekleşmesidir. (PLANIN UYGULANMASI) |
Akılda Kalıcı Örnek: Yemek Tarifi
Kader: Bir şefin, yapacağı yemeğin tarifini (malzemeler, ölçüler, pişirme süresi) en ince ayrıntısına kadar bir kağıda yazması gibidir. Bu, plandır.
Kaza: Şefin, o tarife uygun olarak malzemeleri alıp, zamanı geldiğinde yemeği pişirmeye başlaması ve yemeği ortaya çıkarmasıdır. Bu, planın uygulanmasıdır.
Kur'an'dan Mesaj: "Biz her şeyi bir ölçüye (kadere) göre yarattık." (Kamer Suresi, 49. ayet)
1.2. Evrenin Yasaları (Sünnetullah)
Allah, evreni yaratırken her şeyin uyum içinde işlemesi için değişmez yasalar koymuştur. Bu yasalara **Sünnetullah** veya **Adetullah** denir. Bu yasalar, kaderin evrendeki işleyişini gösterir ve üç ana başlıkta incelenir.
1. Fiziksel Yasalar
Madde ve enerjinin yapısı, değişimi ve hareketiyle ilgili yasalardır. Deney ve gözleme dayanır, evrensel ve değişmezdir.
- Yer çekimi kanunu (Havaya atılan cismin yere düşmesi).
- Suyun kaldırma kuvveti (Gemilerin suda yüzmesi).
- Isınan metallerin genleşmesi.
- Gezegenlerin belirli bir yörüngede hareket etmesi.
2. Biyolojik Yasalar
Canlıların doğumu, gelişimi, beslenmesi, üremesi ve ölümü gibi konularla ilgili yasalardır.
- Etle beslenen hayvanların çene yapısının, otla beslenenlerinkinden farklı olması.
- Bitkilerin fotosentez yapması.
- Balıkların solungaçları, kuşların kanatları olması.
- Her canlının kendi türünden üremesi (DNA yasası).
3. Toplumsal Yasalar
Toplumların huzuru, düzeni, gelişmesi veya çökmesi ile ilgili neden-sonuç ilişkisine dayalı yasalardır.
- Adaletin olduğu toplumlarda huzurun artması.
- Gelir dağılımının adil olmadığı yerlerde toplumsal kargaşanın çıkması.
- Eğitime önem veren toplumların gelişmesi.
- Göç, savaş, ahlaki yozlaşma gibi olayların toplumsal sonuçları.
Soru: Evrensel yasaları bilmek insana ne kazandırır?
Cevap: Bu yasaları bilmek, insanın çevresini ve kendini daha iyi anlamasını sağlar. Örneğin, fiziksel yasaları bilerek teknolojik aletler yaparız. Biyolojik yasaları bilerek hastalıklara çare ararız. Toplumsal yasaları bilerek daha adil ve huzurlu bir toplum oluşturmaya çalışırız.
1.3. İnsanın İradesi ve Sorumluluğu
Allah, insanı diğer varlıklardan **akıl** ve **irade** sahibi olarak yaratmıştır. İrade, seçme ve karar verme yeteneğidir. İnsanın kaderi, bu iradesiyle yakından ilişkilidir.
İrade Türü | Açıklama | Örnekler |
---|---|---|
Külli İrade | Allah'ın sonsuz ve sınırsız iradesidir. Bizim müdahalemiz dışındadır. | Kalbimizin atması, ne zaman doğacağımız, anne-babamız, cinsiyetimiz, ırkımız. |
Cüzi İrade | İnsana verilen sınırlı seçme özgürlüğüdür. İnsan bu alandaki seçimlerinden sorumludur. | İyi veya kötü olmayı seçmek, ibadet edip etmemek, ders çalışmak veya çalışmamak. |
Sorumluluk = Akıl + Cüzi İrade. İslam'a göre bir insanın sorumlu olması için hem akıl sağlığının yerinde olması hem de seçme özgürlüğüne sahip olması gerekir.
Soru: "Ne yapayım, kaderim böyleymiş." diyerek başarısızlığın suçunu kadere atmak doğru mudur?
Cevap: Hayır, doğru değildir. Bu, kaderi yanlış anlamaktır. Allah insana akıl ve cüzi irade vermiştir. Derslerine çalışıp çalışmamak, tembellik etmek veya gayret göstermek insanın kendi seçimidir. İnsan, kendi iradesiyle yaptığı seçimlerin sonucundan sorumludur ve suçu kadere atamaz.
1.4. Kaderle İlgili Kavramlar
Kader inancıyla ilgili bazı önemli kavramlar vardır:
- Ecel ve Ömür: Ömür, her canlıya verilen yaşam süresidir. Bu sürenin bittiği, ölüm anına ise Ecel denir.
- Rızık: Allah'ın, canlıların yaşaması için verdiği maddi ve manevi her türlü nimettir. Rızkı yaratan Allah'tır, ancak onu elde etmek için çalışıp çabalamak ("emek") insanın görevidir.
- Tevekkül: Bir iş için elimizden gelen tüm gayreti gösterip, gerekli bütün tedbirleri aldıktan sonra, sonucu Allah'a bırakmak ve O'na güvenmektir. Tembellik etmek tevekkül değildir.
- Başarı ve Başarısızlık: Sonucu yaratan Allah'tır, ancak başarıya ulaşmak için çalışmak ve doğru adımları atmak insanın görevidir. Başarısızlık ise genellikle yanlış tercihler veya eksik çaba sonucu ortaya çıkar.
- Sağlık ve Hastalık: Sağlıklı olmak bir nimet, hastalık ise bir imtihandır. İnsan, sağlığını korumak için tedbir almalı, hastalandığında ise tedavi yollarını aramalı ve sabretmelidir.
Doğru Tevekkül Örneği
Sınava hazırlanan bir öğrencinin, yıl boyunca düzenli olarak derslerine çalışıp, konuları tekrar edip, sorular çözdükten sonra "Allah'ım, ben elimden geleni yaptım. Hakkımda hayırlı olan sonucu nasip et." diye dua etmesi doğru bir tevekküldür.
1.5. Bir Peygamber Tanıyorum: Hz. Musa (a.s.)
Hz. Musa, hayatı kader, tevekkül ve Allah'ın yardımı konularında pek çok ders barındıran büyük peygamberlerden biridir.
- O dönemde Firavun, İsrailoğullarından doğan tüm erkek çocukların öldürülmesini emretmişti.
- Annesi, Allah'ın ilhamıyla onu bir sandığa koyup Nil Nehri'ne bıraktı. Bu, annesinin aldığı tedbir sonrası Allah'a **tevekkül** etmesinin en güzel örneğidir.
- Allah'ın takdiriyle, sandık Firavun'un sarayına ulaştı ve Hz. Musa, düşmanının sarayında büyüdü.
- Peygamber olduktan sonra Firavun'u imana davet etti. Firavun ve ordusundan kaçarken Kızıldeniz'e ulaştıklarında, Allah'ın emriyle asasını denize vurdu ve deniz ikiye yarılarak onlara yol oldu. Bu, Allah'ın kudretini ve yardımını gösterir.
- Kendisine **Tevrat** adlı ilahi kitap verilmiştir.
1.6. Bir Ayet Tanıyorum: Ayete'l-Kürsi
Bakara suresinin 255. ayeti olan Ayete'l-Kürsi, Allah'ın eşsiz sıfatlarını, gücünü, ilmini ve evren üzerindeki mutlak hakimiyetini anlattığı için kader inancının temelini özetler.
Ayete'l-Kürsi ve Anlamı
Anlamından Ana Mesajlar:
- Allah'tan başka ilah yoktur. O, daima diridir (**el-Hayy**) ve her şeyi yönetendir (**el-Kayyûm**).
- O'nu ne bir uyuklama ne de bir uyku tutar.
- Göklerde ve yerde ne varsa hepsi O'nundur.
- O'nun izni olmadan kimse şefaat edemez.
- O, yarattıklarının geleceğini de geçmişini de bilir. Onlar ise Allah'ın dilediği kadarından başka O'nun ilminden hiçbir şeyi kavrayamazlar.
- O'nun kürsüsü (sonsuz kudreti ve egemenliği) gökleri ve yeri kaplamıştır.
- Gökleri ve yeri koruyup gözetmek O'na zor gelmez. O, çok Yüce'dir, çok Büyük'tür.
Soru: Ayete'l-Kürsi, kader inancıyla nasıl bir ilişki kurar?
Cevap: Bu ayet, Allah'ın her şeyi bildiğini ("geçmişi ve geleceği bilir"), her şeyi yönettiğini ("el-Kayyûm"), O'nun iradesi olmadan hiçbir şeyin olamayacağını ("izni olmadan kimse şefaat edemez") ve gücünün sonsuz olduğunu ("kürsüsü gökleri ve yeri kaplamıştır") anlatır. Bu sıfatlar, kaderin yani Allah'ın her şeyi bilip planlamasının temelini oluşturur.
Hazırlayan: Abdurrahman Seyhan
www.sorularladers.net
Görüşlerinizi yoruma yazabilir misiniz?