9. Sınıf Temel Dini Bilgiler 2. Ünite: İslam ve Ekonomik Hayat - Dijital Ders Defterim

2.1. İslam Ekonomisinin Ahlaki Temelleri

İslam'a göre ekonomik faaliyetler, sadece para kazanmaktan ibaret değildir. Yapılan her ticari faaliyetin ahlaki bir temeli ve amacı olmalıdır. Bu temel, **hak, adalet, helal kazanç ve sorumluluk** bilincidir.

• Mülkiyet Allah'ındır: İslam'da mülkün asıl sahibi Allah'tır. İnsan, bu dünyada bir "emanetçi" konumundadır ve sahip olduğu nimetlerden sorumludur.
• İktisat ve Tasarruf: İktisat, harcamalarda aşırılıktan kaçınmak, tutumlu olmaktır. Tasarruf ise israftan kaçınmaktır. İslam, ne cimriliği ne de savurganlığı hoş görür; ikisi arasında dengeli bir yolu emreder.
• Cömertlik ve İsar: Cömertlik, sahip olunan imkanları başkalarıyla paylaşmaktır. **İsar** ise cömertliğin en üst seviyesidir; "kişinin, kendisi ihtiyaç içinde olsa bile başkasını kendisine tercih etmesi" demektir.

2.2. Helal Kazanç ve İnfak Kültürü

Müslümanın yediği, içtiği ve kazandığı her şeyin helal yollardan olması esastır.

Helal ve Haram

Helal: Dinen yapılmasına veya kullanılmasına izin verilen, meşru olan şeylerdir.

Haram: Dinen yapılması veya kullanılması kesin olarak yasaklanmış şeylerdir.

Helal kazanç, emek harcayarak, aldatmadan, kimsenin hakkına girmeden elde edilen kazançtır. Peygamberimiz, "Hiç kimse, kendi elinin emeği ile kazandığından daha hayırlı bir lokma yememiştir." buyurarak emeğin ve helal kazancın önemini vurgulamıştır.

İnfak Kültürü

**İnfak**, Allah rızası için kişinin sahip olduğu mallardan ihtiyaç sahiplerine harcaması, yardımda bulunmasıdır. İnfak, zekat ve sadakayı da içine alan geniş bir kavramdır.

• Karz-ı Hasen: "Güzel borç" demektir. Hiçbir maddi karşılık beklemeden, sadece Allah rızası için birine borç vermektir.
• Zimem Defteri: Osmanlı döneminde zenginlerin, borcunu ödeyemeyen fakirlerin borçlarını sildirdiği veresiye defteridir. Kimin kime yardım ettiği belli olmazdı.

2.3. Kul ve İşçi-İşveren Hakkı

İslam'da haklar, "Allah hakkı" ve "kul hakkı" olarak ikiye ayrılır. Allah, kendisine karşı işlenen günahları (tövbe edildiğinde) affedebilir, ancak kulların birbirleri üzerindeki haklarını, hak sahibi affetmedikçe affetmez.

Kul Hakkı Nedir?

Kul hakkı, bir insanın diğer insanlara, canlılara ve hatta çevreye karşı olan maddi ve manevi sorumluluklarıdır. Hırsızlık, gıybet, iftira, alay etmek, trafikte başkasının yolunu engellemek gibi davranışlar kul hakkı ihlalidir.

İşçi ve İşveren Hakkı

İşçi ve işveren arasındaki ilişki, karşılıklı hak ve sorumluluklara dayanır. Bu da kul hakkı kapsamındadır.

Taraflar	Sorumlulukları
İşverenin Görevleri	İşçinin ücretini zamanında ve tam ödemek, can güvenliğini sağlamak, ona iyi davranmak. Peygamberimiz, "Çalışana ücretini, teri kurumadan verin." buyurmuştur.
İşçinin Görevleri	Verilen işi en güzel şekilde yapmak, işine ve iş yerine sahip çıkmak, emanete ihanet etmemek.

2.4. Ekonomik Hayatı Olumsuz Etkileyen Unsurlar

Toplumun ekonomik dengesini ve adaletini bozan bazı uygulamalar İslam'da kesin olarak yasaklanmıştır.

Faiz (Riba): Borç verilen bir parayı veya malı, belirli bir süre sonunda fazlasıyla geri almaktır. Emek olmadan, sadece para üzerinden para kazanıldığı ve zengini daha zengin, fakiri daha fakir yaptığı için haramdır.

Hileli Satış: Malın kusurunu gizleyerek veya malı olduğundan farklı göstererek müşteriyi aldatmaktır. Peygamberimiz, "Bizi aldatan bizden değildir." buyurmuştur.

Rüşvet: Bir işi yaptırmak veya haksız bir menfaat sağlamak için yetkili kişiye verilen para veya hediyedir. Adaleti ve fırsat eşitliğini yok eder.

Karaborsacılık (İhtikâr): İnsanların ihtiyaç duyduğu bir malı piyasadan toplayıp stoklamak ve fiyatı yükselince satarak haksız kazanç elde etmektir.

Soru: Faiz neden haram kılınmıştır?

Cevap: Çünkü faiz, emeksiz kazançtır ve toplumsal adaleti bozar. Borç alan ihtiyaç sahibi daha da zor duruma düşerken, borç veren zengin daha da zenginleşir. Toplumda yardımlaşma ve dayanışma ruhunu zayıflatır, bencilliği artırır.

Hazırlayan: Abdurrahman Seyhan

www.sorularladers.net