10. Sınıf Din Kültürü - Ünite 1: İslam'da Varlık ve Bilgi - Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Cevapları( Sayfa 37-42)

1. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları

10. Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi

A) Aşağıda verilen ifadelerin doğruluğunu ya da yanlışlığını belirleyerek yönlendirici okları takip ediniz. Ulaştığınız çıkışı işaretleyiniz.

37

B) Şehadet ve gayb âlemine ait varlıkların özelliklerini tabloda ayrılan yerlere doğru bir şekilde yazınız.

Şehadet âlemi	Gayb âlemi
Duyu organlarıyla algılanabilir. Madde ve enerjiden oluşur. Zaman ve mekân ile sınırlıdır. Örnek: İnsan, hayvanlar, bitkiler, dağlar, gezegenler. Gözlem ve deneye dayalı bilimsel yöntemlerle incelenebilir.	Duyu organlarıyla algılanamaz. Mahiyeti hakkında bilgimiz sınırlıdır. Zaman ve mekân boyutunun dışındadır. Örnek: Allah (cc), melekler, cinler, cennet, cehennem. Bilgisi sadece sadık habere (vahiy) dayanır.

C) Aşağıdaki ayetlerde Allah-âlem ilişkisinin hangi boyutlarına değinilmiştir? İlgili ayetin karşısındaki boş alana yazınız.

a) "Eğer yerde ve gökte Allah'tan başka ilahlar bulunsaydı kesinlikle yerin göğün düzeni bozulurdu..." (Enbiya suresi 22. ayet)

Âlemdeki düzenin Allah’ın bir ve tek oluşuyla (Tevhit) ilişkisi.

b) "Gaybın anahtarları Allah'ın yanındadır; onları O'ndan başkası bilmez. O, karada ve denizde ne varsa bilir; O'nun bilgisi dışında bir yaprak bile düşmez..." (Enam suresi 59. ayet)

Allah'ın ilminin bütün âlemi kuşatması, hiçbir şeyin O'nun bilgisi dışında olmaması.

c) "Göklerde ve yerde bulunanların hepsi O'ndan ister (O'na muhtaçtır). O her an yaratma hâlindedir.” (Rahman suresi 29. ayet)

Âlemdeki bütün varlıkların varlıklarını sürdürebilmek için Allah'a muhtaç olması ve O'nun yaratmasının sürekli olması.

ç) “... Her türlü övgü, âlemlerin Rabbi olan Allah'a mahsustur." (Enam suresi 45. ayet)

Allah'ın sadece yaratıcı değil, aynı zamanda bütün âlemleri yöneten, terbiye eden ve idare eden (Rab) olması.

d) "Ey insanlar! Allah'a muhtaç olan sizlersiniz. Allah ise hiçbir şeye muhtaç değildir ve mutlak kemaliyle hep övgüye lâyık olan O'dur.” (Fatır suresi 15. ayet)

Âlemin (insanların) Allah'a mutlak muhtaçlığı, Allah'ın ise hiçbir şeye muhtaç olmaması (el-Ganiyy olması).

38

Ç) Aşağıdaki diyagramda boş bırakılan alanları uygun ifadelerle doldurunuz.

"Sizler hiçbir şey bilmez bir durumdayken Allah sizi analarınızın karnından dışarı çıkardı; şükredesiniz diye size kulaklar, gözler, kalpler verdi.” (Nahl suresi 78. ayet)

Ayetin konusu: İnsanın dünyaya bilgisiz gelişi ve Allah'ın ona verdiği bilgi edinme organları.

Ayette yer alan kavramlar: Kulaklar (sem'), gözler (ebsâr), kalpler (ef'ideh), şükür.

Ayette verilen mesajlar: Bilgi doğuştan değil, sonradan kazanılır. İnsanın temel bilgi kaynakları duyular ve akıldır (kalp). Allah'ın verdiği bu nimetler şükrü gerektirir.

D) Aşağıdaki soruların cevaplarını boş bırakılan alanlara yazınız.

1. İslam düşüncesinde bilginin yerini ve önemini örneklerle açıklayınız.

İslam'da bilgi (ilim) çok önemlidir. Kur'an'ın ilk emri "Oku!"dur. Hz. Peygamber, "İlim öğrenmek kadın ve erkek her Müslüman'a farzdır" buyurmuştur. Bedir Savaşı esirlerinden okuma-yazma bilenlerin, on Müslüman'a öğretmeleri karşılığında serbest bırakılması da bilginin önemine verilen bir örnektir. Bilgi, insanın hem Allah'ı tanımasını hem de dünyayı imar etmesini sağlar.

2. İslam düşüncesinde bilginin kaynakları nelerdir? Yazınız.

İslam düşüncesinde bilginin üç temel kaynağı vardır:
1. Sadık Haber: Vahiy (Kur'an ve Sünnet) ve mütevatir haberden oluşur. Gayb alanı hakkındaki tek bilgi kaynağımızdır.
2. Selim Akıl: Doğruyu yanlıştan ayırt etme, düşünme, anlama ve sonuç çıkarma yeteneğidir.
3. Salim Duyular: Çevremizdeki dünyayı algılamamızı sağlayan görme, işitme, tatma gibi beş duyu organıdır.

39

3. "Acaba onlar herhangi bir yaratıcı olmadan mı yaratıldılar? Yoksa kendileri mi yaratıcıdırlar?” (Tur suresi 35. ayet)
Bu ayeti Allah-âlem ilişkisi açısından değerlendiriniz.

Bu ayet, Allah-âlem ilişkisinin temelini sorgulatır. Âlemin (varlıkların) varoluşunu üç ihtimale bağlar: 1) Kendi kendine var olma, 2) Kendilerini yaratma, 3) Bir yaratıcı tarafından yaratılma. İlk iki seçeneğin aklen imkansız olduğunu ima ederek, tek makul seçeneğin âlemin bir yaratıcı (Allah) tarafından yaratıldığı sonucuna işaret eder. Bu, âlemin varlığının Allah'a bağlı ve O'na muhtaç olduğunu gösterir.

4. "Hakkında kesin bilgi sahibi olmadığın şeyin peşine düşme. Çünkü kulak, göz ve kalp, bunların hepsi ondan sorumludur." (İsra suresi 36. ayet)
Bu ayetin mesajlarını kendisine rehber edinen birinden nasıl davranması beklenir? Örneklerle açıklayınız.

Bu ayeti rehber edinen kişi, bilgi kaynaklarını sorumlu bir şekilde kullanır.
Örnekler:
1. Sosyal medyada gördüğü her habere inanmaz, kaynağını doğrulamadan paylaşmaz. (Zan ve yalanın peşine düşmez).
2. Bir kişi hakkında dedikodu veya iftira duyduğunda buna inanıp yaymaz, çünkü bu kesin bir bilgi değildir.
3. Bilmediği bir konuda uzman gibi konuşmaz, "bilmiyorum" deme erdemini gösterir.
4. Bilgi edinme araçlarını (göz, kulak) haramdan korur, aklını (kalp) ise doğru ve faydalı bilgilerle meşgul eder.

5 ve 6. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
Kur'an'a göre Allah (cc), görülen ve görülemeyen âlemin yaratıcısıdır. O, âlemin bir düzen içinde varlığını devam ettirmesi için doğal kanunlar koymuştur. Allah (cc) âleme ilk hareketi verdikten sonra onu kendi haline bırakmamıştır. O'nun yaratması süreklidir. Göklerde ve yerde bulunan varlıklar Allah'a (cc) muhtaçtırlar... Bütün âlem O'nun mülküdür. Âlemdeki düzen Allah'ın (cc) bir ve tek oluşunun eseridir.

5. Bu metinde Allah-âlem ilişkisinin hangi boyutlarına değinilmiştir? Açıklayınız.

Metinde şu boyutlara değinilmiştir:
1. Yaratma: Allah'ın âlemin yaratıcısı olduğu ve yaratmasının sürekli olduğu.
2. Hâkimiyet ve Mülkiyet: Bütün âlemin mülkünün Allah'a ait olduğu ve idaresinin O'nun elinde olduğu.
3. Muhtaçlık: Âlemdeki her şeyin varlığını sürdürmek için Allah'a muhtaç olduğu, Allah'ın ise hiçbir şeye muhtaç olmadığı.
4. Tevhit: Âlemdeki düzenin, Allah'ın bir ve tek olduğunun delili olduğu.

40

6. Bu metinden hareketle Allah-âlem ilişkisini tevhit ilkesi açısından değerlendiriniz.

Metne göre, âlemdeki mükemmel düzen ve işleyiş, yaratıcının bir ve tek olduğunu gösterir. Eğer birden fazla yaratıcı olsaydı, aralarında bir anlaşmazlık çıkar ve âlemin düzeni bozulurdu. "Âlemdeki düzen Allah'ın (cc) bir ve tek oluşunun eseridir" ifadesi, tevhit ilkesinin en temel kozmolojik delilidir. Yani, âleme bakarak yaratıcının birliğine ulaşılır. Bütün varlıkların tek bir idareciye (Allah'a) muhtaç olması da tevhit ilkesini güçlendirir.

7. Alak suresinde kalemin önemi vurgulanmıştır. Kalem vasıtasıyla ilimler yazılıp derlenmiş... Kısaca uygarlıklar kalem sayesinde süreklilik kazanmış, kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Allah (cc) kalem vasıtasıyla insana bilmediklerini öğreterek onu cehalet karanlığından kurtarmış, ilmin aydınlığına kavuşturmuştur...
Bu bilgilerden hareketle İslam düşüncesinde bilginin yeri ve kaynakları arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Bu metin, bilginin önemini ve kaynaklar arasındaki ilişkiyi gösterir. Allah, Alak suresinde "kalemle yazmayı öğreten" olarak kendini tanıtır. Bu, bilginin ilahi bir boyutu olduğunu ve vahyin de bir bilgi kaynağı olarak kalemle (yazıyla) korunduğunu gösterir. Kalem, aklın ürettiği ve duyuların gözlemlediği bilgiyi kaydederek nesnel ve aktarılabilir hale getiren bir araçtır. Böylece vahiy (sadık haber), akıl ve duyulardan gelen bilgilerin korunup gelecek nesillere aktarılmasında kalem (yazı) kilit bir rol oynar. Bu durum, bilgi kaynaklarının birbirini tamamladığını gösterir.

E) Çoktan seçmeli soruları okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. “... Seni bütün eksikliklerden uzak tutarız. Senin bize öğrettiklerinden başka bizim hiçbir bilgimiz yoktur. Şüphesiz her şeyi hakkıyla bilen, her şeyi hikmetle yapan sensin...” (Bakara suresi 32. ayet)
   Bu ayetten Allah (cc) hakkında aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz?

   • A) Bütün bilgilerin kaynağıdır.
   • B) İlminde eksiklik yoktur.
   • C) Her şeye gücü yeter.
   • D) Mesajlarını vahiy yoluyla iletir.
   • E) Hiçbir şeye muhtaç değildir.

41

2. "Ey iman edenler! Bilmeden birilerine zarar verip de sonra yaptığınıza pişman olmamanız için, yoldan çıkmışın biri size bir haber getirdiğinde doğruluğunu araştırın.” (Hucurat suresi 6. ayet)
   Bu ayetten aşağıdaki çıkarımlardan hangisine ulaşılamaz?

   • A) Yanlış bilgi insanı hatalı davranışlara sevk eder.
   • B) İnsan, elde ettiği bilgilerin doğruluğunu araştırmalıdır.
   • C) Bilgi kaynaklarının güvenilir olması gerekir.
   • D) Doğru bilgi insanı yanlışa düşmekten korur.
   • E) Duyulan hiçbir habere inanmamak gerekir.

3. Arkası kesilmeden birbirini takip eden, nesilden nesile kesintisiz olarak aktarılan ve nakledilen anlamlarına gelir. Ayrıca yalan üzerine birleşmeleri mümkün olmayan bir topluluğun bildirdiği bilgiler için de kullanılır. Bu yolla elde edilen bilgilerin doğruluğundan şüphe duyulmaz.
   Bu metinde bahsedilen bilgi kaynağı aşağıdakilerden hangisidir?

   • A) Haberiresul
   • B) Mütevatir haber
   • C) Salim duyular
   • D) Selim akıl
   • E) Vahiy

4. I. “O, yedi göğü tabaka tabaka yaratandır. Rahman'ın yaratışında hiçbir uyumsuzluk göremezsin..." (Mülk suresi 3. ayet)
   II. “... O karada ve denizde ne varsa bilir; O'nun bilgisi dışında bir yaprak bile düşmez...” (Enam suresi 59. ayet)
   III. “... O, her şeyi yaratmış ve yarattığı o şeyleri bir ölçüye göre takdir etmiştir.” (Furkan suresi 2. ayet)
   Bu ayetlerden hangileri doğrudan Allah-âlem ilişkisi ile ilgilidir?

   • A) Yalnız I
   • B) I ve II
   • C) I ve III
   • D) II ve III
   • E) I, II ve III

42