10. Sınıf 1. Ünite: İslam'da Varlık ve Bilgi - Dijital Ders Defterim

Üniteye Genel Bakış

Konular

• 1.1. İslam'da Bilgi ve Bilginin Kaynakları
• 1.2. Allah-Âlem İlişkisi
• 1.3. Kur'an'dan Mesajlar: İsra Suresi 36. Ayet ve Mülk Suresi 23. Ayet

Anahtar Kavramlar

Varlık: Var olan her şey. İslam'a göre varlık alemi, sadece gördüklerimizden ibaret değildir.

Bilgi (İlim): Bir şeyi olduğu gibi, gerçeğe uygun şekilde bilmek.

Şehadet Âlemi: Duyu organlarımızla algılayabildiğimiz, gözlemlenebilen fiziksel dünya.

Gayb Âlemi: Duyu organlarımızla algılayamadığımız, varlığını ancak vahiy yoluyla bildiğimiz görünmez alem (melekler, ahiret vb.).

Sadık Haber: Allah'tan ve peygamberinden gelen kesin ve doğru bilgi (Vahiy ve Mütevatir Sünnet).

1.1. İslam'da Bilgi ve Bilginin Kaynakları

İslam dini, bilgiye ve öğrenmeye büyük önem verir. Kur'an'ın ilk emri "Oku!"dur. Ancak her bilgi, doğru ve güvenilir değildir. İslam, doğru bilgiye ulaşmak için üç temel ve güvenilir kaynak belirlemiştir.

Doğru Bilginin Kaynakları

Bilgi Kaynağı	Açıklama	Kapsam Alanı
1. Selim Akıl	Doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden ayırt etme yeteneği. Düşünür, analiz eder, sonuç çıkarır.	Gözlemlenebilen dünya (Şehadet Âlemi) hakkında çıkarımlar yapar.
2. Salim Duyular	Sağlıklı ve işlevini yitirmemiş beş duyu organı (görme, işitme, tatma vb.). Bilginin ham maddesini toplar.	Fiziksel dünya (Şehadet Âlemi) hakkında doğrudan bilgi sağlar.
3. Sadık Haber	Allah'tan gelen **Vahiy** ve Peygamberin **Mütevatir Sünneti**'dir. En kesin ve güvenilir bilgi kaynağıdır.	Hem Şehadet hem de **Gayb Âlemi** hakkında bilgi verir.

Önemli Not: Bu üç kaynak birbiriyle çelişmez, birbirini tamamlar. Salim duyular veri toplar, selim akıl bu verileri işler ve bir sonuca varır. Aklın ve duyuların yetersiz kaldığı (gayb) konularda ise sadık haber (vahiy) devreye girerek insana rehberlik eder.

Soru: Sadık haberin iki türü olan "Vahiy" ve "Mütevatir Haber" ne demektir?

Cevap: **Vahiy**, doğrudan Allah'tan Cebrail aracılığıyla peygamberlere indirilen ilahi bilgidir (Kur'an). **Mütevatir Haber** ise, yalan üzerine birleşmeleri aklen imkansız olan kalabalık bir topluluğun, yine kendileri gibi bir topluluktan nesilden nesile aktardığı haberdir. Peygamberimizin namazın nasıl kılınacağını öğretmesi mütevatir habere bir örnektir.

1.2. Allah-Âlem İlişkisi

İslam düşüncesinde **Âlem**, Allah dışındaki her şeydir. Allah-Âlem ilişkisi, bir sanatçı ile eseri arasındaki ilişkiye benzetilebilir; ancak çok daha ötesindedir. Bu ilişki, Yaratıcı ile yaratılan arasındaki bağdır.

Bu İlişkinin Temel Boyutları

• Yaratma (el-Hâlık): Âlem, kendi kendine var olmamıştır; yoktan var eden bir yaratıcısı vardır ve O da Allah'tır.
• Süreklilik (el-Kayyûm): Allah, âlemi yaratıp kendi haline bırakmamıştır. Varlığını her an devam ettiren, yöneten ve ayakta tutan O'dur.
• Muhtaçlık (es-Samed): Âlem, varlığını sürdürebilmek için her an Allah'a muhtaçtır. Ancak Allah, hiçbir şeye muhtaç değildir.
• Tevhit (Birlik): Âlemdeki kusursuz düzen ve uyum, onu yaratan ve yöneten gücün bir ve tek (Ehad) olduğunun delilidir.
• Amaçlılık: Âlem, başıboş ve anlamsız bir şekilde yaratılmamıştır. Her varlığın bir görevi ve amacı vardır. İnsanın amacı ise bu düzeni düşünüp Allah'ı tanımak ve O'na kulluk etmektir.

Soru: "Şehadet" ve "Gayb" alemleri arasındaki fark nedir? Her ikisi de Allah'ın yaratması mıdır?

Cevap: **Şehadet alemi**, duyu organlarımızla algılayabildiğimiz, deney ve gözlem yapabildiğimiz fiziksel dünyadır. **Gayb alemi** ise duyu organlarımızı aşan, melekler, cinler, ahiret gibi varlık ve kavramların bulunduğu görünmez alemdir. Evet, her iki alem de Allah'ın yaratmasıdır ve O'nun mülkü altındadır.

1.3. Kur'an'dan Mesajlar

İsra Suresi 36. ayet ve Mülk Suresi 23. ayet, İslam'ın bilgi anlayışını ve insanın bilgi karşısındaki sorumluluğunu özetleyen iki önemli mesaj içerir.

İsra Suresi, 36. Ayet

وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهٖ عِلْمٌ ۗاِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ اُولٰۤئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا

Anlamı: "Hakkında kesin bilgi sahibi olmadığın şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve kalp, bunların hepsi ondan sorumludur."

Bu Ayetin Mesajı Nedir?

Bu ayet, **bilgi ahlakının** temelini oluşturur. Bize, emin olmadan bir bilgiyi kabul etmemeyi, dedikodu ve zanna dayalı hareket etmemeyi emreder. Gördüklerimizden, duyduklarımızdan ve aklımızla vardığımız sonuçlardan sorumlu olduğumuzu hatırlatır.

Mülk Suresi, 23. Ayet

قُلْ هُوَ الَّذ۪ي انْشَاَكُمْ وَجَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْاَبْصَارَ وَالْاَفْـِٔدَةَۜ قَل۪يلًا مَا تَشْكُرُونَ

Anlamı: "De ki: O, sizi yaratan ve size kulaklar, gözler ve kalpler verendir. Ne kadar da az şükrediyorsunuz!"

Bu Ayetin Mesajı Nedir?

Bu ayet, bilgi kaynaklarımızın (duyular ve akıl) Allah'ın bir nimeti olduğunu vurgular. Bu nimetlere karşı en büyük **şükür**, onları yaratılış amaçlarına uygun olarak, yani doğru bilgiyi aramak, hakikati bulmak ve Allah'ı tanımak için kullanmaktır. Onları boş ve zararlı işlerde kullanmak ise nimete karşı nankörlüktür.

Soru: Bu iki ayet bir arada düşünüldüğünde nasıl bir sonuç çıkarılabilir?

Cevap: Allah bize bilgi edinmemiz için kulak, göz ve kalp gibi muhteşem araçlar vermiştir (Mülk 23). Ancak bu araçları kullanırken sorumlu davranmalı, kesin olmayan bilgilerin peşine düşmemeliyiz (İsra 36). Kısacası, **Allah'ın verdiği nimetleri sorumluluk bilinciyle kullanmalıyız.**

Hazırlayan: Abdurrahman Seyhan

www.sorularladers.net