6. Sınıf 5. Ünite Etkinliklerinin Cevapları: Kültürümüzdeki Dinî Motifler

Etkinlik 1: Geleneğimizde Dinî Ögeler

Metindeki dinî ögeleri ve bunların geleneklerimizdeki etkilerini belirleme.

1. Metinde yer alan dinî ögeler:

• Ramazan Bayramı
• Kurban Bayramı
• Kurban kesmek, etini paylaşmak
• Yardımlaşma, dayanışma
• Kandil geceleri (Regaip, Miraç, Mevlit)
• Mevlit okunması, dua edilmesi
• İslam'ın yardımlaşmayı ve paylaşmayı öğretmesi
• Zekât, sadaka, kurban ibadetlerinin sorumluluk boyutu
• Yunus Emre, Hacı Bektaşi Veli, Itri gibi dinî-kültürel şahsiyetler
• Edebiyat, müzik ve sanatta İslam'ın etkisi (ney, kudüm vb.)

2. Dinin geleneklerimiz üzerindeki etkisine örnekler:

• Doğum: Yeni doğan bebeğin sağ kulağına ezan, sol kulağına kamet okunması.
• Sünnet: Sünnet törenlerinde mevlit okutulması ve dua edilmesi.
• Asker Uğurlama: Askere giden gencin eline kına yakılması ve dualarla uğurlanması.
• Evlilik: Kız isteme merasiminde "Allah'ın emri, Peygamberin kavliyle" denilmesi.
• Ölüm: Vefat eden kişinin ardından Kur'an okunması, taziye ziyaretleri ve hayır yapılması.
• Günlük Hayat: Bir işe başlarken "Bismillah", güzel bir şey görüldüğünde "Maşallah" denmesi.

Etkinlik 2-3-4: Yardımlaşma Gelenekleri

Sadaka taşı, zimem defteri ve vakıf geleneğini anlama.

Bu üç gelenek, İslam'ın yardımlaşma ve dayanışma ahlakının en ince ve zarif örnekleridir.

• Sadaka Taşı: İhtiyaç sahiplerinin onuru kırılmadan yardım alabilmesi için, genellikle cami avlusu gibi merkezi yerlere konulan özel taşlardır. Hayırseverler buraya para bırakır, ihtiyacı olanlar da sadece ihtiyacı kadarını alırdı. Bu gelenek, "sağ elin verdiğini sol elin görmemesi" anlayışının somut bir örneğidir.
• Zimem Defteri (Veresiye Defteri): Zenginlerin, özellikle Ramazan ayında, mahalle bakkalına giderek borcunu ödeyemeyen fakirlerin borçlarını sildirmesi geleneğidir. Kimin borcunu ödediğini ne borcu silinen bilir ne de bakkal söylerdi. Bu, gizli yardımlaşmanın ve toplumsal dayanışmanın zirvesidir.
• Vakıf Kültürü: Kişilerin kendi mallarını, Allah rızası için insanların veya diğer canlıların hizmetine ebediyen sunmasıdır. Çeşmeler, hastaneler (darüşşifa), okullar (medrese), aşevleri (imarethane) ve hatta "leyleklerin beslenmesi için kurulan vakıflar" gibi binlerce örnek, dinin merhamet ve hizmet anlayışının kurumsallaşmış halidir.

Etkinlik 5-6-7: Edebiyatımızda Dinin İzleri

Edebiyatımızdaki dinî motifleri, türleri ve kavramları tanıma.

İstiklal Marşı'ndaki Dinî Ögeler: Hilal (İslam'ın sembolü), kurban olmak, helal, Hak (Allah), Hakk'a tapmak, cennet vatan, şüheda (şehitler), Hüda (Allah), mabet, ezan, şehadet (kelime-i şehadet), dinin temeli, İlahi.

Edebiyatımızdaki Dinî Edebî Türler

• Tevhit: Allah'ın birliğini ve yüceliğini konu alan şiirler.
• Münacat: Allah'a yalvarış ve yakarışı, duayı konu alan şiirler.
• Naat: Hz. Muhammed'i (sav) övmek ve ona olan sevgiyi dile getirmek için yazılan şiirler.
• Mevlit: Hz. Muhammed'in (sav) doğumunu ve hayatından kesitleri anlatan eserler. En meşhuru Süleyman Çelebi'nin yazdığı Vesiletü'n-Necat'tır.

Atasözü ve Deyimlerde Dinî İfadeler

Atasözü: Allah dağına göre kar verir. / Allah'ın bildiği kuldan saklanmaz. / Beş vakit namazına, bir de helal kazancına bak.
Deyim: Allah'a emanet ol. / Cennete çevirmek. / Allah'ını sevmek. / Allah razı olsun.

Etkinlik 8-9: Musikimizde Dinin İzleri

Musikimizdeki dinî türleri ve kavramları öğrenme.

Dinî Musiki Türleri ve Farkları

• Ezan: Namaz vaktinin geldiğini bildiren ve belirli sözlerden oluşan çağrıdır. Amacı duyurudur.
• Kamet: Farz namaza başlamadan önce, ezan sözlerinin daha hızlı bir şekilde tekrarlanmasıdır. Amacı namaza başlanacağını bildirmektir.
• Salavat (Salâ): Hz. Peygamber'e dua ve selam göndermek için okunan, bestelenmiş ifadelerdir. Cuma ve cenaze namazlarından önce okunması yaygındır.
• İlahi: Allah sevgisi, peygamber sevgisi gibi dinî ve tasavvufi konuları işleyen, genellikle bir enstrüman eşliğinde söylenen bestelenmiş şiirlerdir.

Temel Farklar: Ezan ve kametin sözleri sabittir ve değiştirilemez, amaçları bildirimdir. Salavat ve ilahinin ise sözleri farklılık gösterebilir, amaçları daha çok dinî duyguları ifade etmektir. Ezan ve kamet genellikle enstrümansız okunurken, ilahilerde enstrüman kullanımı yaygındır.

Günlükten Çıkarılan Dinî Kavramlar

Umre, mevlit, Kur'an-ı Kerim, dua, mevlithan, ilahi, hurma, zemzem, seccade, tespih.