Anlam Arayışı: İnancın Geometrisi

İslam'ın Temel İnanç Esaslarına Modern Bir Bakış

Hazırlayan: Abdurrahman Seyhan

NEDEN?

Neden İnanırız?

İnsanın yeme, içme gibi temel biyolojik ihtiyaçlarının yanında; güven duyma, sığınma ve var oluşuna bir anlam bulma gibi derin ruhsal ihtiyaçları da vardır.

Tarih boyunca incelendiğinde her medeniyetin, yüce bir varlığa inanma eğilimi göstermiştir.

Bu inanma duygusu, sonradan kazanılan değil, doğuştan gelen bir özelliktir:

FITRAT

“Sen yüzünü hanif olarak dine, Allah insanları hangi fıtrat üzere yaratmış ise ona, çevir. Allah’ın yaratışında değişme yoktur.” (Rum Suresi, 30)

NE? Peki, ‘İman’ Nedir?

İman; kelime olarak tasdik etmek ve güvende olmak demektir. Terim olarak; kişinin Allah’ın (cc) varlığına, birliğine ve O’ndan gelen kesin bilgilere şüphesiz bir şekilde inanmasıdır.

İkrar

İkrar (Dil ile Beyan)

Kalpteki imanın sözle ifade edilmesi. Kişinin mümin olarak tanınmasını sağlar.

Tasdik

Tasdik (Kalp ile Onay)

İmanın temelidir. İnancın kalpte kesin olarak doğrulanmasıdır.

Amel

Amel (Eylemle Gösterme)

İnancın hayata yansıması. Salih amel. İman ve amel arasında kopmaz bağ vardır.

İmanın İki Yüzü: Taklit mi, Tahkik mi?

Taklidî İman (Çevresel İnanç)

Delillere dayanmaz.
Kişinin içinde bulunduğu çevreyi taklit etmesiyle oluşur.
İtirazlar ve şüpheler karşısında zayıf kalabilir.

Tahkikî İman (Araştıran İnanç)

Akli ve naklî delillere dayanır.
Araştırma, anlama ve tefekkür ile güçlenir.
Şüpheler karşısında sağlam bir temel sunar. Kalpteki teslimiyeti kuvvetlendirir.

Senin yolculuğun hangisi?

İnancın 6 Temel Direği: Amentü

İslam inancının esasları bir bütündür; bölünemez ve ayrılamaz. Cebrail (a.s.) hadisinde belirtildiği gibi, iman bu altı esası da kabul etmektir.

Allah'a
İman

Meleklere
İman

Peygamberlere
İman

Kadere
İman

Ahiret
Gününe
İman

Kitaplara
İman

TEVHİT

“Ey iman edenler! Allah’a, Peygamberine, Peygamberine indirdiği kitaba ve daha önce indirdiği kitaba iman edin...” (Nisa Suresi, 136)

Her Şeyin Kaynağı: Tevhit ve Allah’a İman

Tevhit’in Anlamı

Birlemek, tek kılmak. Allah’ı (cc) zatında, sıfatlarında ve fiillerinde birlemek; O’nun tek ve eşsiz olduğuna inanmak, O’na hiçbir şeyi ortak koşmamaktır (Şirkten kaçınmak).

Kelime-i Tevhit:
Lâ ilâhe illallah (Allah’tan başka ilah yoktur).

Allah’ın Sıfatları

Zâtî (Selbî) Sıfatlar

Vücûd (Var olmak)
Kıdem (Ezeli olmak)
Beka (Ebedi olmak)
Vahdaniyet (Bir olmak)
Muhalefetün lilhavadis
Kıyam binefsihi

Sübûtî Sıfatlar

Hayat (Diri olmak)
İlim (Bilmek)
Semi (İşitmek)
Basar (Görmek)
İrade (Dilemek)
Kudret (Gücü yetmek)
Kelam (Konuşmak)
Tekvin (Yaratmak)

"De ki: O, Allah birdir. Allah Samed’dir... O’nun hiçbir dengi yoktur." (İhlas Suresi)

İlahi Mesajın Yolculuğu

1. Melekler

Nurdan yaratılmış, Allah'ın emirlerini eksiksiz yerine getirenler.
Cebrail (a.s.): Vahiy meleği.

2. Kitaplar

Allah'ın insanlara yol göstermek için vahyettiği metinler.
4 Büyük Kitap: Tevrat, Zebur, İncil, Kur'an-ı Kerim.

3. Peygamberler

Allah'ın mesajını ileten elçiler.
Sıfatları: Sıdk, Emanet, Tebliğ, Fetanet, İsmet.
Son Nebi: Hz. Muhammed (sav).

Büyük Resim: Sorumluluk ve Düzen

Ahirete İman (Adalet)

Dünya hayatının geçici olduğu, ölümün son olmadığı inancı. İyilik ve kötülüğün karşılık bulacağı adalet sistemi.

Ölüm

Kıyamet / Ba's

Haşir (Toplanma)

Hesap / Mizan

Cennet / Cehennem

Kadere İman (Düzen)

Allah'ın her şeyi bir ölçü ve düzen içinde yarattığına, her olayı ezeli ilmiyle bilip takdir ettiğine inanmak.

Kaza: Takdirin zamanı gelince gerçekleşmesi.
Tevekkül: Tedbir aldıktan sonra sonucu Allah'a bırakmak.

“Şüphesiz biz her şeyi bir ölçüye göre yarattık.” (Kamer Suresi, 49)

NASIL?

Soyut İlkelerden Yaşayan Örneğe: Üsve-i Hasene

Üsve-i Hasene

“En güzel örnek” demektir. Kur’an, Hz. Muhammed’in (sav) inanç, ibadet, ahlak ve hayatın her alanında Müslümanlar için en mükemmel rol model olduğunu belirtir.

Beşer ve Peygamber

O, bizler gibi bir insandı (beşer); acıkır, üzülür, sevinirdi. Bu, onun örnek alınmasını mümkün kılar. Aynı zamanda Allah’tan vahiy alan bir peygamberdi. Bu iki yönü onu eşsiz kılar.

"Andolsun, Allah’ın Resûlünde sizin için, Allah’a ve ahiret gününe kavuşmayı uman... kimseler için güzel bir örnek vardır." (Ahzab Suresi, 21)

Peygamberin Dört Boyutlu Görevi

📡

Tebliğ (Ulaştırma)

Allah'tan gelen vahyi eksiksiz ve değiştirmeden insanlara bildirmesi.

🗣️

Tebyin (Açıklama)

Kur'an'ın anlaşılması zor ayetlerini sözleri ve uygulamalarıyla açıklaması.

⚖️

Teşri (Hüküm Koyma)

Kur'an'da hükmü bulunmayan konularda hüküm koyma yetkisi.

➡️

Temsil (Örnek Olma)

İslam'ı bizzat yaşayarak en güzel şekilde temsil etmesi.

İmanın İçsel Etkisi: Bireydeki Dönüşüm

İman, sadece bir inanç listesi değil, aynı zamanda karakteri şekillendiren bir güçtür.

1. İç Huzur ve Güven:
Kişi, yaratıcısına sığınarak kendini güvende hisseder. Yalnız olmadığını bilir.
2. Güç ve Sabır:
Zorluklar ve musibetler karşısında ümitsizliğe düşmez, sabır ve tevekkül ile mücadele eder.
3. Ahlaki Olgunluk:
Doğruluk, adalet, merhamet gibi erdemleri geliştirir. Davranışlarının hesabını vereceği bilinciyle yaşar.

"Müminlerin iman bakımından en mükemmeli, ahlak bakımından en güzel olanıdır." (Hadis-i Şerif)

İmanın Dışa Yansıması: Toplumdaki Uyum

İnançlı bireylerden oluşan bir toplum, adalet, merhamet ve dayanışma üzerine kurulur.

Birlik ve Beraberlik

Ortak değerler etrafında birleşen insanlar, toplumsal bağları güçlendirir.

Yardımlaşma ve Dayanışma

İnsan, sahip olduğu nimetleri başkalarının yararına sunar. Zekât ve sadaka ibadetleri bunu kurumsallaştırır.

Adalet ve Hakkaniyet

Herkese karşı adil davranma bilinci gelişir. Haksızlıklar karşısında sessiz kalınmaz.

Merhamet ve Güven

Tüm varlıklara karşı merhamet teşvik edilir. "Müslüman, elinden ve dilinden diğerlerinin güvende olduğu kimsedir."

Gerçek İyilik (Birr) Nedir?

Bakara Suresi, 177. Ayet Analizi: "İyilik, yüzlerinizi doğu ve batı tarafına çevirmeniz değildir. Asıl iyilik..."

İMAN

...Allah'a, ahiret gününe, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanmaktır.

SOSYAL AHLAK (İnfak)

...sevdiği maldan yakınlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmışlara harcamaktır.

İBADET

...namazı kılmak, zekâtı vermektir.

BİREYSEL AHLAK

...antlaşma yaptığı zaman sözünü tutmak; sıkıntı, hastalık ve savaş zamanlarında sabretmektir.

İşte doğru olanlar ve Allah’a karşı gelmekten sakınanlar (müttakiler) bunlardır.

Anlam Yolculuğu Seninle Başlar

İnancın temellerini keşfetmek, evreni ve kendi varoluşumuzu anlamlandırma çabasında önemli bir adımdır. Bu sunum, bir haritanın sadece ana hatlarıdır. Asıl keşif, her bireyin kendi soruları, tefekkürü ve arayışıyla gerçekleşir.