10. Sınıf Din Kültürü 5. Ünite Sunum - 5.2. İtikadi-Siyasi ve Fıkhî Yorumlar

1/31

A-

A+

Tam Ekran

Önceki

Sonraki

İslam Düşüncesinde Yorumlar

5.2. İtikadi-Siyasi ve Fıkhî Yorumlar

Ünite 5 - Konu 2

Bu Konuda Neler Öğreneceğiz?

• Mezhep kavramının ne anlama geldiğini ve yeni bir din olmadığını.

• İslam düşüncesindeki iki ana yorum geleneğini: Ehlisünnet ve Şia.

• Ehlisünnet'e bağlı itikadi mezhepleri: Eş'arilik ve Mâtürîdîlik.

• Ehlisünnet'e bağlı fıkhi mezhepleri: Hanefilik, Malikilik, Şafiilik, Hanbelilik.

• Şia'nın temel görüşlerini ve fıkhi yorumu olan Caferiliği.

• Bu mezheplerin kurucuları, temel görüşleri ve yayıldıkları coğrafyaları.

Anahtar Kavramlar

Ehlisünnet

Hz. Peygamber ve sahabenin yolunu takip eden, Müslümanların büyük çoğunluğunun benimsediği ana akım.

Şia

Hz. Peygamber'den sonra halifeliğin Hz. Ali ve onun soyuna ait olduğunu savunan yorum geleneği.

İtikat

İnanç. İtikadi mezhepler, İslam'ın inanç esaslarını yorumlayan ekollerdir.

Fıkıh

İslam hukuku. Fıkhi mezhepler, ibadet ve sosyal hayatla ilgili hükümleri yorumlayan ekollerdir.

Yorumlar Nasıl Sistematikleşti?

Hz. Peygamber’in vefatı, İslam'ın geniş coğrafyalara yayılması ve Müslümanların farklı kültürlerle karşılaşması gibi nedenlerle dinî yorum farklılıkları ortaya çıktı. Zamanla bu yorumlar, büyük alimlerin etrafında sistemli hale gelerek "mezhep" adını aldı. Bu mezhepler genel olarak inanç (itikadi-siyasi) ve ibadet-muamelat (fıkhi) konuları etrafında yoğunlaşmıştır.

İslam Düşüncesinde Ana Ekoller

Hz. Peygamber'in vefatından sonraki siyasi ve itikadi tartışmalar, zamanla İslam düşüncesinde iki ana damarın belirginleşmesine yol açmıştır: Ehlisünnet ve Şia. Fıkhi ve itikadi mezheplerin çoğu, bu iki ana gelenek içerisinde şekillenmiştir.

5.2.1. Ehlisünnet

Kelime olarak "Hz. Peygamber'in ve ashabının yolunu izleyenler" anlamına gelir. İslam'ın temel konularında Hz. Peygamber ve sahabenin görüşlerini esas alan, Müslümanların %90'ından fazlasının mensup olduğu ana yorum biçimidir. Kendi içinde inanç (itikadi) ve uygulama (fıkhi) alanlarında farklı mezheplere ayrılır.

Ehlisünnet'in İnanç (İtikadi) Yorumları

Eş'arilik

Kurucusu Ebü'l-Hasan Eş'ari'dir. Akli ve naklî delilleri uzlaştırmaya çalışmıştır. Genellikle Kuzey Afrika, Mısır, Suriye ve Endonezya'da yaygındır.

Mâtürîdîlik

Kurucusu Ebû Mansur Mâtürîdî'dir. İnanç konularında akla ve akli delillere daha fazla önem vermiştir. Genellikle Türkiye, Balkanlar, Orta Asya ve Pakistan'da yaygındır.

Eş'arilik ve Mâtürîdîlik Karşılaştırması

Eş'arilik

• - Allah'ın varlığı akılla bilinemez, vahiy gerekir.
• - İnsanın iradesi sınırlıdır, fiilleri Allah yaratır.
• - İman kalp ile tasdiktir.

Mâtürîdîlik

• - İnsan, aklıyla Allah'ın varlığını bulabilir.
• - İnsanın cüz'i iradesi vardır ve tercihlerinden sorumludur.
• - İman, kalp ile tasdik ve dil ile ikrardır.

Ehlisünnet'in Ameli-Fıkhi Yorumları

Fıkhi mezhepler, ibadetler ve diğer dini hükümler konusunda ortaya çıkan yorumlardır.

Hanefilik

Kurucusu İmam-ı Âzam Ebu Hanife'dir. Görüşlerinde Kur'an, Sünnet ve sahabe görüşlerinin yanı sıra "istihsan" (güzeli esas alma), "örf" ve "kıyas" gibi akli metotları da kullanır. En yaygın fıkhi mezheptir; Türkiye, Balkanlar, Orta Asya ve Hindistan'da yaygındır.

Malikilik

Kurucusu İmam Malik bin Enes'tir. En önemli eseri "el-Muvatta"dır. Hüküm verirken Kur'an ve Sünnet'in yanı sıra "Medine halkının uygulaması"na (amel-i ehl-i Medine) özel bir önem verir. Genellikle Kuzey Afrika'da (Fas, Cezayir, Tunus) yaygındır.

Şafiilik

Kurucusu İmam Şâfiî'dir. Fıkıh usulünü sistemleştiren "er-Risale" adlı eseriyle tanınır. Hüküm verirken Kur'an, Sünnet, icma ve kıyas sıralamasını takip eder. Türkiye'nin Doğu ve Güneydoğu'su ile Mısır, Suriye ve Endonezya'da yaygındır.

Hanbelilik

Kurucusu Ahmed bin Hanbel'dir. En önemli eseri hadis külliyatı olan "el-Müsned"dir. Meselelerin çözümünde Kur'an, Sünnet ve sahabe görüşlerine sıkı sıkıya bağlıdır. Kıyas metoduna diğer mezheplere göre daha az başvurur. Genellikle Suudi Arabistan, Katar ve Umman'da yaygındır.

5.2.2. Şia

Hz. Peygamber'den sonra halifeliğin Hz. Ali'ye ve onun soyundan gelen imamlara ait olduğuna inananların oluşturduğu itikadi-siyasi yorumdur. En temel ayırt edici özellikleri "On İki İmam" inancıdır. Bu imamlara masum (günahsız) ve özel bir bilgiye sahip olduklarına inanırlar.

Caferilik: Şia'nın Fıkhı

Şia'nın fıkhi yorumu olan Caferilik, adını On İki İmam'ın altıncısı olan Cafer es-Sâdık'tan alır. İbadet ve muamelat konularında Ehlisünnet mezheplerinden bazı farklılıklar gösterir. Özellikle İran, Irak, Bahreyn ve Lübnan'da yaygındır.

Bu Bilgiler Ne İşimize Yarayacak?

İslam düşüncesindeki farklı yorumları (mezhepleri) öğrenmek, İslam medeniyetinin entelektüel zenginliğini görmemizi sağlar. Bu mezheplerin yeni bir din olmadığını, sadece dinin farklı anlayış biçimleri olduğunu bilmek, Müslümanlar arasında birlik ve beraberliği güçlendirir. Farklı görüşlere karşı hoşgörülü ve saygılı olmayı öğreniriz. Bu, aynı zamanda İslam dünyasının kültürel çeşitliliğini anlamamıza da yardımcı olur.

Etkinlik: Neler Biliyorum?

Soru: Mezhep ne demektir? Bir mezhebe bağlı olmak, farklı bir dine inanmak anlamına mı gelir?

Mezhep, "gidilecek yol" demektir; dinin anlaşılması ve yorumlanması konusunda bir alimin ortaya koyduğu sistemdir. Hayır, bir mezhebe bağlı olmak farklı bir dine inanmak değildir. Tüm mezheplerin kaynağı Kur'an ve Sünnet'tir.

Sıra Sizde: Düşünelim

Soru: Ebu Hanife'nin "Bu bizim ulaştığımız en iyi neticedir. Kim bundan daha hayırlısını bulursa ona uysun." sözü, fıkhi yorumların doğası hakkında bize ne anlatır?

Bu söz, fıkhi yorumların mutlak ve değişmez ilahi gerçekler olmadığını, insan aklının ve çabasının bir ürünü olduğunu gösterir. Fikir özgürlüğüne ve sürekli daha doğruyu arama ilkesine verilen önemi ifade eder.

Değerlendirme: Doğru - Yanlış

1. Ehlisünnet ve Şia, İslam'dan ayrı iki farklı dindir.

Değerlendirme: Doğru - Yanlış

2. Mâtürîdîlik, Ehlisünnet'e bağlı bir itikadi mezheptir.

Değerlendirme: Doğru - Yanlış

3. Hanefilik, Şia'ya bağlı bir fıkhi mezheptir.

Değerlendirme: Doğru - Yanlış

4. İmam Malik, fıkhi görüşlerinde Medine halkının uygulamalarına önem vermiştir.

Değerlendirme: Doğru - Yanlış

5. Caferilik, adını On İki İmam'ın altıncısı olan Cafer es-Sâdık'tan alır.

Değerlendirme: Boşluk Doldurma

1. İnanç konularını ele alan yorumlara __________ mezhepler denir.

İtikadi

Değerlendirme: Boşluk Doldurma

2. İbadet ve günlük hayatla ilgili hükümleri ele alan yorumlara __________ mezhepler denir.

Fıkhi

Değerlendirme: Boşluk Doldurma

3. Türkiye'de ve Orta Asya'da yaygın olan itikadi mezhep __________'dir.

Mâtürîdîlik

Değerlendirme: Boşluk Doldurma

4. İmam Şâfiî'nin fıkıh metodolojisini yazdığı meşhur eseri __________'dir.

er-Risale

Değerlendirme: Boşluk Doldurma

5. Şia'ya göre Hz. Peygamber'den sonra halifelik hakkı __________ ve onun soyunundur.

Hz. Ali'nin

Değerlendirme: Test 1

Aşağıdakilerden hangisi bir itikadi-siyasi mezheptir?

A) Hanefilik

B) Malikilik

C) Eş'arilik

D) Şafiilik

Değerlendirme: Test 2

Fıkıh usulünde "istihsan" metodunu kullanmasıyla bilinen ve Türkiye'de en yaygın olan fıkhi mezhep hangisidir?

A) Malikilik

B) Hanefilik

C) Hanbelilik

D) Caferilik

Değerlendirme: Test 3

Hz. Ali'nin soyundan gelen on iki imamın masum (günahsız) olduğuna inanan mezhep hangisidir?

A) Ehlisünnet

B) Mâtürîdîlik

C) Şia

D) Eş'arilik

Değerlendirme: Test 4

el-Müsned adlı hadis eseriyle tanınan ve yorumlarında kıyasa az yer veren fıkıh alimi kimdir?

A) İmam Şâfiî

B) Ebu Hanife

C) Ahmed bin Hanbel

D) İmam Malik

📚

Konu Tamamlandı!

Bu bölümde İslam düşünce tarihini şekillendiren temel itikadi, siyasi ve fıkhi yorumları, kurucularını ve temel görüşlerini öğrendik.

Diğer konuda görüşmek üzere!