10. Sınıf Din Kültürü 4. Ünite Ders Kitapları Etkinlik Cevapları- Yeni Müfredat

Etkinlik 1: Tehlikenin Farkında mıyız?

İnsan, çevre ve ahlak arasındaki ilişkiyi su sorunu üzerinden yorumlama.

1. Metinde ifade edilen problemin sebepleri neler olabilir?

• Aşırı Tüketim ve İsraf: Tarımda vahşi sulama, sanayide bilinçsiz su kullanımı ve bireysel israflar.
• Nüfus Artışı: Artan nüfusun su talebini artırması.
• Kirlilik: Sanayi ve evsel atıkların su kaynaklarını kirleterek kullanılamaz hale getirmesi.
• Bilinçsiz Sanayileşme: Özellikle tekstil gibi çok su tüketen endüstrilerin plansız büyümesi (metindeki tişört örneği).
• İklim Değişikliği: Kuraklıkların artması ve yağış rejimlerinin değişmesi.

2. Bu probleme dair kendi yaşantınızda uygulayabileceğiniz çözüm önerileri nelerdir?

• Duş sürelerini kısaltmak ve su tasarruflu duş başlıkları kullanmak.
• Bulaşıkları elde yıkamak yerine makinede ve tam doluyken yıkamak.
• Diş fırçalarken veya tıraş olurken musluğu kapatmak.
• Sızıntı yapan musluk ve sifonları hemen tamir ettirmek.
• "Tüketim alışkanlıklarını gözden geçirmek; bir ürünün (tişört gibi) üretimindeki gizli su maliyetini düşünerek daha az ve bilinçli tüketmek.

Değerlendirme

İnsan ve çevre arasındaki ilişki, ahlaki bir temel üzerine kurulmalıdır. Çevre sorunlarının temelinde insanın israf, açgözlülük ve sorumsuzluk gibi ahlaki zafiyetleri yatar. Çevreyi Allah'ın bir emaneti olarak görmek ve kaynakları şükür ve ölçü bilinciyle kullanmak, bu ilişkinin sağlıklı yürümesi için zorunludur. Çözüm, sadece teknolojik değil, aynı zamanda ahlaki bir dönüşümü gerektirir.

Etkinlik 2: Çevre Benim Neyim Olur?

Cuma hutbesinden İslam'ın çevre ahlakı ilkelerini ve insanın sorumluluklarını çıkarma.

1. Hutbeye göre insanın çevreye karşı sorumlulukları nelerdir?

• Çevreye muhabbet ve merhamet beslemek.
• Doğal kaynakları kullanırken israf, sömürü ve açgözlülükten kaçınmak.
• Tüm canlılara merhametli davranmak ("dilsiz hayvanlar" uyarısı).
• Tabiata karşı sorumlu davranmak ("kıyamet kopsa fidan dikin" emri).
• Emanetçi olduğunun bilincinde olmak, dünyanın sahibi gibi davranmamak.
• Kaynakları ölçülü kullanmak, bir damla suyu bile heba etmemek.
• Gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak.

2. Tespit ettiğiniz temel ahlaki ilkeler nelerdir?

1. Emanet Bilinci: Dünya ve içindekiler, insana Allah tarafından verilmiş bir emanettir.

2. Sorumluluk: İnsan, yeryüzünün halifesi olarak çevreyi imar etmek ve korumakla sorumludur.

3. Merhamet: Sadece insanlara değil, hayvanlara, bitkilere ve tüm tabiata karşı merhametli olmak esastır.

4. İsraftan Kaçınma: Kaynakların sınırsız olmadığını bilerek, su ve diğer nimetleri ölçülü kullanmak ahlaki bir görevdir.

5. Dengeyi Koruma (Mizan): Kâinatın hassas bir denge üzerine yaratıldığını bilerek, bu dengeyi bozacak eylemlerden kaçınmak gerekir.

Etkinlik 3 ve 4

Çevre sorunlarında insanın rolü ve çözüm yolları.

Etkinlik 3: Sorumluluklarımın Farkındayım

Su, toprak ve hava kirliliğinde insanın rolü ve ahlaki sorumlulukları nelerdir?

İnsanın Rolü: Fabrika atıklarını sulara ve havaya salmak, fosil yakıtları (kömür, petrol) aşırı kullanmak, tarımda kimyasal gübre ve ilaçları bilinçsizce toprağa karıştırmak, plastik gibi doğada çözünmeyen atıkları çevreye atmak, plansız kentleşme ile yeşil alanları yok etmek.

Ahlaki Sorumlulukları: Tüketimi azaltmak (minimalizm), atıkları azaltmak ve geri dönüştürmek, yenilenebilir enerji kaynaklarını desteklemek, toplu taşıma veya bisiklet gibi çevre dostu ulaşım yöntemlerini tercih etmek, çevre politikaları konusunda bilinçlenmek ve talepte bulunmak. Bu, "emanet" bilincinin bir gereğidir.

Etkinlik 4: Sorumlu Kim?

Günümüzdeki çevre sorunları, sonuçları ve çözüm önerileri nelerdir?

En Yaygın Sorunlar: İklim değişikliği ve küresel ısınma, plastik kirliliği, biyoçeşitliliğin azalması (türlerin yok olması), hava ve su kirliliği.

Müdahale Edilmezse Olası Sonuçlar: Kuraklık, sel gibi aşırı hava olaylarının artması; deniz seviyelerinin yükselmesiyle kıyı şehirlerinin sular altında kalması; gıda ve su kıtlığı; kitlesel göçler; ekosistemlerin çöküşü.

Çözüm Önerileri: En etkili çözüm, fosil yakıt kullanımından vazgeçip tamamen yenilenebilir enerjiye (güneş, rüzgar) geçmektir. Ayrıca, "kullan-at" kültürünü terk edip döngüsel ekonomiye (tamir et, yeniden kullan, geri dönüştür) geçmek, ormanları korumak ve artırmak, ve bireysel tüketimi ahlaki bir süzgeçten geçirmek kritik öneme sahiptir.

Etkinlik 5: Teknoloji Ahlakı

Teknoloji ve ahlakla ilgili unsurları araştırma.

Araştırma sonucunda teknoloji ve ahlakla ilgili unsurlar şu şekilde listelenebilir:

Teknolojiyle İlgili Unsurlar

• Genel Ağ (İnternet): Bilgiye anında erişim, küresel iletişim.
• Sosyal Medya: Etkileşim, kendini ifade etme, haberleşme.
• Yapay Zekâ: Otomasyon, veri analizi, karar destek sistemleri.
• Veri Güvenliği: Bilgilerin saklanması ve korunması.
• Dijital Oyunlar: Eğlence, simülasyon, eğitim.

Ahlakla İlgili Unsurlar

• Sorumluluk: Paylaşılan bilginin doğruluğu, dijital ayak izi.
• Mahremiyet: Kişisel verilerin gizliliği, özel hayatın korunması.
• Adalet: Teknolojinin nimetlerinden herkesin adil yararlanması.
• Dürüstlük: Siber zorbalıktan, yalandan ve iftiradan kaçınma.
• Ölçülülük: Teknoloji bağımlılığından kaçınma, dengeli kullanım.

Etkinlik 6: Mahremiyet Her Yerde

Teknoloji kullanımında mahremiyet ilkelerine uygun davranışlar geliştirme.

Mahremiyet ilkeleri düşünüldüğünde teknoloji kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlar neler olabilir?

• İzin Almak: Başkalarına ait fotoğraf, video veya kişisel bilgileri paylaşmadan önce mutlaka kendilerinden izin (rıza) alınmalıdır.
• Gizlilik Ayarları: Sosyal medya hesaplarının gizlilik ayarlarını bilinçli bir şekilde kullanarak paylaşımların kimler tarafından görülebileceğini kontrol etmek gerekir.
• Başkalarının Alanına Saygı: Başkalarının özel mesajlarını, konuşmalarını veya özel hayatlarını merak edip araştırmamak (tecessüs) esastır.
• Güçlü Şifreler Kullanmak: Kendi dijital mahremiyetimizi korumak için tahmin edilmesi zor, güçlü şifreler kullanmak ve bunları kimseyle paylaşmamak önemlidir.
• Veri Paylaşımında Dikkat: Güvenilir olmayan site ve uygulamalarla kişisel bilgileri (T.C. kimlik no, adres vb.) paylaşmaktan kaçınmak gerekir.
• Empati Kurmak: Bir içeriği paylaşmadan önce "Bu benim hakkımda paylaşılsaydı ne hissederdim?" diye düşünmek, birçok ahlaki hatanın önüne geçer.

Etkinlik 7: Teknoloji Ahlak İlişkisi

Teknoloji ve ahlak arasındaki ilişkiyi örnek olaylar üzerinden belirleme.

Değerlendirme

Teknoloji ile ahlak arasında nasıl bir ilişki vardır?

Teknoloji, özünde tarafsız (nötr) bir araçtır; bir bıçak gibidir. Bu bıçakla ekmek de kesilebilir, birine zarar da verilebilir. İşte burada ahlak devreye girer. Ahlak, teknolojinin "nasıl" ve "ne amaçla" kullanılacağını belirleyen bir pusuladır.

Atom bombası (Örnek Olay-1), teknolojinin ahlaki bir kontrolden yoksun olduğunda nasıl bir yıkım aracına dönüşebileceğinin kanıtıdır. 5G ile yapılan uzaktan ameliyat (Örnek Olay-2) ise, teknolojinin insanlığın yararına, hayat kurtarma gibi yüce bir amaçla kullanıldığında ne kadar faydalı olabileceğini gösterir.

Sonuç olarak, teknoloji gücü, ahlak ise bu gücü yönlendiren iradeyi temsil eder. Ahlaki değerler olmadan geliştirilen ve kullanılan teknoloji, insanlığın sonunu getirebilecek bir tehdittir. Bu yüzden teknolojiyi geliştirenlerin de kullananların da sorumluluk, merhamet, adalet ve insan hayatına saygı gibi ahlaki ilkelere uyması zorunludur.

Etkinlik 8: Çevre ve Teknoloji İlişkisi

Çevre ve teknoloji arasındaki ilişkiyi özetleyen bir metin.

Özet Metin

Çevre ve teknoloji arasında iki yönlü ve karmaşık bir ilişki bulunmaktadır. Sanayi Devrimi'nden bu yana gelişen teknoloji, özellikle fosil yakıtlara dayalı enerji üretimi, endüstriyel tarım ve kitlesel üretim süreçleriyle çevre sorunlarının ana kaynağı haline gelmiştir. Hava, su ve toprak kirliliği, iklim değişikliği, çarpık kentleşme ve tüketim bağımlılığı gibi problemler, teknolojinin bilinçsiz ve sorumsuzca kullanılmasının doğrudan sonuçlarıdır.

Ancak, teknoloji aynı zamanda bu sorunların çözümü için en büyük umuttur. Yenilenebilir enerji teknolojileri (güneş panelleri, rüzgar türbinleri), atık yönetimi ve geri dönüşüm sistemleri, sürdürülebilir tarım teknikleri ve enerji verimliliği sağlayan akıllı sistemler, teknoloji sayesinde geliştirilmiştir. Dolayısıyla, sorun "teknolojinin varlığı" değil, "insanın hangi tür teknolojiyi ne amaçla kullandığıdır". Çevreye duyarlı, sürdürülebilir ve ahlaki bir teknoloji anlayışını benimsemek, gezegenimizin geleceği için hayati öneme sahiptir.

Etkinlik 9: 5N1K

Teknoloji kaynaklı çevre sorunlarını 5N1K metoduyla analiz etme.

Ne? (Sorunlar nelerdir?)

Sera gazı salınımı, hava/su/toprak kirliliği, elektronik atıklar (e-atık), ormansızlaşma, biyoçeşitlilik kaybı.

Nerede? (Etkileri nerede gözlemlenir?)

Küresel ölçekte; atmosferde (küresel ısınma), okyanuslarda (plastik adaları), topraklarda (verimsizleşme), şehirlerde (hava kirliliği).

Ne Zaman? (Ne zaman artmaya başladı?)

Sanayi Devrimi ile başladı, özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren katlanarak arttı ve günümüzde zirveye ulaştı.

Neden? (Neden ortaya çıktı?)

Fosil yakıtlara dayalı enerji üretimi, sürdürülebilir olmayan sanayi modelleri, aşırı tüketim kültürü ve kısa vadeli ekonomik çıkarların çevreye tercih edilmesi.

Kim? (Kimler etkilenir?)

Başta yoksul ülkeler, gelecek nesiller, bitkiler ve hayvanlar olmak üzere tüm canlılar ve ekosistemler etkilenir.

Nasıl? (Nasıl ortadan kaldırılabilir?)

Yenilenebilir enerjiye geçiş, döngüsel ekonomi, sürdürülebilir üretim ve tüketim, uluslararası iş birliği ve bireysel bilinçlenme ile.

Etkinlik 10: Ben Olsam Ne Yapardım?

Çevre sorunlarına dair çözüm üretme.

Teknolojik gelişmelerin sebep olduğu çevre sorunlarına yönelik bazı örnekler ve çözüm önerileri:

Sorun	Çözüm Önerim
Elektronik Atıklar (E-atık): Sürekli yeni telefon, bilgisayar modellerinin çıkmasıyla eski cihazların doğaya zararlı atıklar olarak çevreye bırakılması.	"Tamir etme" kültürünü yeniden canlandırırım. Cihazımı bozulunca hemen atmak yerine tamir ettirmeye çalışır, yeni bir cihaz almak yerine "yenilenmiş" (refurbished) ürünleri tercih ederim.
"Hayalet Enerji" Tüketimi: Kullanılmadığı halde fişe takılı kalan şarj aletleri, TV gibi cihazların bekleme modunda enerji tüketerek gereksiz karbon salınımına yol açması.	Akıllı prizler veya anahtarlı uzatma kabloları kullanırım. Gece yatarken veya evden çıkarken bu anahtarı kapatarak tüm cihazların elektriğini tek hamlede keser, israfı önlerim.
Tek Kullanımlık Plastik Ambalajlar: Özellikle online alışveriş ve paket servislerin artmasıyla ortaya çıkan devasa plastik atık yığınları.	Alışveriş yaparken aşırı paketlemeden kaçınan, geri dönüştürülmüş veya kompostlanabilir ambalaj kullanan firmaları tercih ederim. Paket servis yerine kendi kaplarımı götürerek "gel-al" hizmeti alırım.